چرا کودکان ناخن می‌جوند
کودک شما ممکن است به دلایل زیادی مثل کنجکاوی، بی‌حوصلگی، تسکین استرس، عادت یا تقلید، ناخن‌هایش را بجود. ناخن جویدن متداول‌ترین مورد از به اصطلاح «عادت‌های عصبی» است که شامل مکیدن انگشت شست، پیچاندن مو یا کندن مو، دست کردن توی بینی و دندان‌قروچه هستند. این عادت همچنین یکی از مواردی است که می‌تواند در بزرگسالی هم ادامه یابد.
بزرگ شدن می‌تواند بچه‌ها را مضطرب کند و بسیاری از این تنش‌ها و فشارها برای والدین قابل مشاهده نیست. اگر کودک ناخن‌هایش را در حد متوسطی می‌جود و به خودش آسیب نمی‌رساند و این کار را ناخودآگاه می‌کند، مثلاً هنگام تماشای تلویزیون، یا اگر در پاسخ به موقعیت‌های خاصی مانند یک اجرا یا امتحان تمایل به جویدن ناخن دارد، این فقط روش کنار آمدن با استرس جزئی است و شما احتمالاً دلیل زیادی برای نگرانی ندارید و به احتمال زیاد، فرزند شما این عادت را سرانجام خودبه‌خود ترک خواهد کرد، اما اگر حدس می‌زنید این موضوع خیلی طولانی شده است، یا از آنجا که شما بیشتر از هر کسی کودکتان را می‌شناسید، بهتر است روش‌های سادهٔ زیر را برای کمک به ترک جویدن ناخن‌ها بدانید.
برای ترک ناخن جویدن کودکان چه باید کرد
وقتی کودکتان ناخن‌هایش را می‌جود چه واکنشی باید داشته باشید؟ برای برخورد با ناخن جویدن کودکتان می‌توانید راهکارها و پیشنهادهای زیر را امتحان کنید:
علت اضطراب‌ها را پیدا کنید: پاسخ اولیه‌ٔ ما هنگامی که بچه‌ها کاری نگران‌کننده انجام می‌دهند، تلاش برای جلوگیری از آن رفتار است و این به عنوان یک هدف بلند‌مدت خوب است، اما قبل از انجام این کار، ضروری است که با علل اصلی این رفتار مقابله و به این فکر کنید که آیا استرسی در زندگی فرزند شما وجود دارد که باید رفع کنید یا خیر. اگر در مورد آنچه کودک شما را مضطرب کرده است حدس‌هایی دارید، مثلاً جابه‌جایی به یک خانه یا شهر جدید، طلاق در خانواده، رفتن به مدرسهٔ جدید یا مثلاً یک اجرای موسیقی خاص، به شکل جدی تلاش تا کمکش کنید در مورد نگرانی‌هایش صحبت کند. هرچند در مورد بیشتر بچه‌ها، گفتن این کار راحت‌تر از انجام دادنش است، اما پیشنهاد دلیل شاید خنده‌داری برای جویدن ناخن مثل گفتن: «می‌دونم! داری سعی می‌کنی دندون‌هات رو تیز کنی!» ممکن است باعث شود به شما بگوید که واقعاً چه چیزی آزارش می‌دهد. بهتر است بعد از خندیدن به این جمله امتحانش کنید. مطلب علل اضطراب در کودکان را ببینید.
مجازات را فراموش کنید: تا زمانی که فرزندتان واقعاً نخواهد جویدن ناخن‌های خود را ترک کند، احتمالاً نمی‌توانید در این زمینه کار زیادی انجام دهید. مانند سایر عادت‌های عصبی، ناخن جویدن معمولاً ناخودآگاه است. اگر بچه‌ٔ شما حتی نمی‌داند که این کار را انجام می‌دهد، دعوا کردنش، غر زدن و تنبیه کردن او راهکارهایی کاملاً بی‌فایده است و حتی بزرگسالان هم در ترک عادت‌‌هایی مثل این مشکل زیادی دارند. پس تنبیه و سرزنش را کلاً کنار بگذارید.
چند محدودیت ساده و دور از تنش تعیین کنید: اگر این عادت واقعاً شما را آزار می‌دهد، محدودیت‌هایی تعیین کنید. مثلاً قانون «ناخن جویدن سر میز شام ممنوع» به همان اندازهٔ «غذا دادن به سگ از بشقاب خودت ممنوع» منطقی است. مهم‌ترین چیز این است که از تبدیل آنچه صرفاً یک مزاحمت است به مسئله‌ای خشم‌آلود یا درگیر کردن احساسات در آن جلوگیری کنید. اما اگر اول آزردگی خود را تا آنجا که می‌توانید سرکوب کنید و سپس تشر بزنید که «دیگه ناخن‌هات رو نجو! نمی‌تونم این کارت رو تحمل کنم!» ممکن است گلوله‌ٔ اول جنگ قدرتی طولانی و طاقت‌فرسا را شلیک کرده باشید.
برای رعایت بهداشت و حواس‌پرتی کمکش کنید: بهطورکلی، تا زمانی که فرزندتان به خود آسیبی نرساند و دچار استرس بیش از حدی نباشد، بهترین گزینهٔ شما این است که ناخن‌های او را مرتب کوتاه و به او یادآوری کنید که مرتباً دست‌هایش را بشوید و سعی کنید توجه او را روی چیز دیگری متمرکز کنید. اگر او را تحت فشار قرار دهید تا ترک کند، فقط به استرس او می‌افزایید و ریسک تشدید این رفتار را ایجاد می‌کنید.
از مجازات‌های ناعادلانه بپرهیزید: هر گونه مداخله‌ٔ مستقیم از جانب شما، مانند مالیدن مواد بدمزه روی ناخن‌هایش، از نظر او مجازات ناعادلانه‌ای به نظر می‌رسد، خواه شما چنین قصدی داشته و خواه نداشته باشید. هر قدر جنجال و ستیز کمتری با این عادت تداعی شود، احتمال ترک آن وقتی خود کودک آماده باشد، بیشتر و محتمل‌تر است که بتواند از شما کمک بخواهد.
برای ترک، کمک و همراهی‌اش کنید: وقتی خواست این عادت را کنار بگذارد به او کمک کنید. مثلاً اگر دوستان فرزندتان او را مسخره می‌کنند، ممکن است آماده‌ٔ ترک عادت باشد و به کمک شما احتیاج خواهد داشت. ابتدا در مورد تمسخر دوستانش صحبت و او را تشویق کنید تا به شما بگوید این اتفاق چه احساسی در او ایجاد می‌کند. به او اطمینان دهید که صرف‌نظر از این نکته که ناخن‌هایش چه شکلی است، شما او را دوست دارید و سپس به سراغ راه‌حل‌های محتمل بعدی بروید.
در مورد ترک عادت‌ها صحبت کنید: با کودکی خود در مورد این موضوع که عادت‌های عصبی چیست و چگونه می‌توان آنها را ترک کرد شروع به صحبت کنید. مثلاً یک کتاب خوب در این مورد با هم بخوانید. در مرحلهٔ بعد، تصمیم بگیرید که باید چقدر در برنامه‌ٔ ترک عادت مشارکت داشته باشید. آیا فرزندتان می‌خواهد هنگام لغزش به او یادآوری کنید یا این کار باعث آزردگی او خواهد شد یا نه؟ بچه‌ها هرچه بزرگ‌تر باشند، معمولاً درگیری کمتر والدین را ترجیح می‌دهند.
کمک کنید تا از این عادت آگاه شود: فرزند خود را تشویق کنید تا از زمان و مکان ناخن جویدن آگاهی بیشتری پیدا کند. با هم در مورد یک سیگنال یا علامت یادآوری مخفیانه برای مواقعی که فراموش می‌کند پیدا کنید. مثلاْ لمس ملایم بازویش یا یک کلمهٔ رمزی. برای برخی از بچه‌ها، یادآوری‌های فیزیکی که توجه آنها را در لحظه‌ٔ انجام آن معطوف می‌کند، مفید است. اما یادمان باشد این گزینه به شرطی کمک‌کننده است که خود فرزندتان تصمیم بگیرد آن را امتحان کند. اگر این گونه نباشد، فقط کاری تنبیهی به نظر می‌رسد و نباید انجامش بدهید!
ناخن جویدن را سخت کنید: کودکتان ممکن است استفاده از چسب زخم روی نوک انگشتان یا رنگ کردن ناخن‌های خود با دو لایه لاک ناخن برای این که جویدن را چالش‌برانگیزتر کند، مفید ببیند. همچنین اگر فرزندتان می‌خواهد محلولی تلخ‌مزهٔ مخصوص ترک ناخن جویدن را به ناخن‌های خود بزند خوب است، اما برچسب محلول را بررسی کنید. برخی محلول‌ها حاوی موادی مانند فلفل هستند که اگر کودکتان اتفاقی چشم‌های خود را بمالد، می‌تواند آنها را بسوزاند.
مانیکور کردن را امتحان کنید: گاهی رفتن به سالن زیبایی و انجام مانیکور ناخن‌های کودکتان کمک می‌کند تا ناخن‌های خود را نجود یا کمتر بجود؛ هرچند این کار شاید بیشتر برای دخترها خوشایند باشد!
یک جایگزین به او بدهید: یک یا دو فعالیت جایگزین را پیشنهاد دهید. مثلاً به او خمیر بازی بدهید تا با آنها بازی کند یا مثلاً یک سنگ صاف بدهید تا هنگام انجام برخی کارها که باعث شروع جویدن می‌شود در دستش نگه دارد. از فرزندتان بخواهید این عادت جایگزین را چند دقیقه قبل از رفتن به مدرسه یا قبل از خواب تمرین کند. خیلی وسایل دیگر نیز شبیه این موارد وجود دارد که می‌توانید آنها را امتحان کنید.
تکنیک‌های تن‌آرامی را امتحان کنید: برخی تکنیک‌های ریلکسیشن را انتخاب کنید تا هنگامی که احساس تمایل به جویدن ناخنش کرد امتحان کند، مثلاً تنفس عمیق یا باز و بسته کردن مشت‌هایش را با هم تمرین کنید.
سوهان ناخن کشیدن را یادش بدهید: اگر کودکتان به اندازهٔ کافی بزرگ شده است، به او بیاموزید که چگونه از سوهان ناخن استفاده کند و یکی را روی میز کنار تختش یا در قفسه‌ای خشک و تمیز در حمام نگه دارد.
وقت بازی و فعالیتش را بررسی کنید: اطمینان حاصل کنید که کودک فرصت زیادی برای دویدن و بازی به منظور سوزاندن تنش و انرژی عصبی و در صورت امکان در بیرون از خانه دارد. برای برخی از بچه‌ها، پروژه‌های هنری و کاردستی راه خوبی برای مشغول و در عین حال، آرام نگه داشتن دست‌هاست. برای برخی بچه‌ها هم یادگیری نواختن یک ساز می‌تواند مفید باشد.
سعی کنید و دوباره سعی کنید: برای فرزندتان توضیح دهید که افراد مختلف به تکنیک‌ها و راهکارهای متفاوتی پاسخ می‌دهند و اگر راه‌حل اول جواب نداد او را ترغیب کنید تا راه‌حل‌های مختلفی را امتحان کند. بهطورکلی، هرچه سن کودک بیشتر باشد می‌تواند مسئولیت بیشتری را در این هدف به عهده بگیرد.
سرانجام، به او و به خودتان یادآوری کنید که ترک عادت‌ها سخت است و این موضوع اشاره کنید که در حل این مشکل، هر دوی شما در یک جبهه هستید. در صورت نیاز زنگ تفریحی بگیرید و مطمئن شوید صرف‌نظر از این که فرزندتان در ترک عادت چقدر موفق است، علاقه و توجه زیادی به او نشان می‌دهد. صبر و استقامت شما حتماً در نهایت نتیجه می‌دهد.
چه موقع باید نگران ناخن جویدن کودک باشید
در موارد نادر، ناخن جویدن شدید می‌تواند نشانهٔ اضطراب بیش از حد باشد. اگر ناخن جویدن باعث می‌شود انگشتان کودک دردناک یا خون‌آلود شود، اگر رفتارهای نگران‌کنندهٔ دیگری نیز دارد، مانند کندن پوست جایی از بدن خود یا بیرون کشیدن مژه‌ها یا موهایش، یا اگر خواب خوبی ندارد با پزشک کودکتان مشورت کنید.
اگر عادت ناخن جویدن فرزندتان به طور ناگهانی ظاهر و به سرعت زیاد شد نیز حتماً با پزشک مشورت کنید. در هر دو صورت، مراجعه به یک مشاور آگاه کودکان هم می‌تواند کار بهتر و درستی باشد.
تهیه کننده : خانم خادمی-معاونت آموزشی
تأیید شده توسط خانم زنگنه مدیر دبستان